პოსტმოდერნული დაპირისპირებები, ფუკო და ქვიარ თეორია

ნაწყვეტები ტამზინ სპარგოს ესედან (გამოქვეყნდა 1999 წელს დიდ ბრიტანეთში, აშშ–ში და ავსტრალიაში)

ტექსტში გამოყენებული ტერმინები :

დისკურსი – ფუკოს თეორიაში “დისკურსი” არის არა საუბრის აღმნიშვნელი მორიგი სიტყვა, არამედ ისტორიულად მოცემული მატერიალური პრაქტიკა, რომელიც აწარმოებს ძალაუფლებრივ ურთიერთობებს. დისკურსები არსებობს ინსტიტუციების და სოციალური ჯგუფების შიგნით და იცავს მათ, მჭიდრო კავშირშია სპეციფიკურ უნარ–ჩვევებთან. მაგალითად სამედიცინო დისკურსი წარმოქმნის განსაკუთრებულ პრაქტიკებს, უნარ–ჩვევებს და ძალაუფლებრივ ურთიერთობებს.

გენეალოგია – ეს არის ფუკოს საკვანძო ტერმინი, რომელიც წარმოებულია ნიცშესგან დისკურსების განვითარების კვლევისთვის, რომელიც კონცენტრირდება არა უწყვეტ, ან წრფივ პროგრესზე,  არამედ ლოკალიზებულზე, შეფარდებითზე და წყვეტილზე. ჯუდიტ ბატლერის ინტერპრეტაციით, ეს არის ინსტალაციის (სპექტაკლის) ნაკვალევზე სიარული და მცდარი ზოგადობების (universals) დამუშავება/მართვა (operation).

ჰეტერონორმატულობა – ეს ტერმინი ასახავს თანამედროვე დასავლეთის სქესი–გენდერის სისტემაში იმ ტენდენციას, როცა ჰეტეროსექსუალური ურთიერთობები განიხილება ნორმად და სექსუალური ქცევის სხვა ფორმები –  ამ ნორმიდან გადახრად/დევიაციად.

იდენტობის პოლიტიკა – აფირმატული (მტკიცებითი) პოლიტიკური სტრატეგია, დამყარებული საერთო საფუძვლის (common cause) მტკიცებაზე საზიარო მახასიათებლების (მოიაზრება, როგორც თანდაყოლილი, ან სოციალურად შეძენილი) მეშვეობით. იდენტობის პოლიტიკის გენდერულ, ან რასობრივ განსხვავებებზე დამყარებული ტრადიციული მაგალითები კრიტიკის საგანია იდენტობის ფორმირებასთან დაკავშირებული სირთულეების მიმოხილვის გამო.

ლაკანის სუბიექტურობის მოდელი – პოსტ–სტრუქტურალისტი ფსიქოანალიტიკოსი, ჟაკ ლაკანი ამტკიცებდა, რომ ჩვენს იდენტობებს აყალიბებს ენა (language), ისინი ფუნდამენტურად არასტაბილურია და პროცესში იმყოფება.

ნორმატულობა – ძალაუფლების მართვის ტიპი, რომელიც ამკვიდრებს და ხელს უწყობს დაწესებულ ნორმებს (ქცევის და არსებობის). როცა “ნორმალური” შეიძლება იყოს სტატისტიკური, მაშინ ნორმები მორალურად დადგენილია და ბრძანებითი ძალა აქვს. ჰეტეროსექსუალობა შეიძლება იყოს “ნორმა” სტატისტიკური ტერმინებით, მაგრამ სექსის  თანამედროვე გაგების ნორმატულობა აძლევს მას ნორმის სტატუსს, რომელიც განსაზღვრულია არანორმალური პრაქტიკების და ლტოლვების წინააღმდეგ. ნორმატულობის ყველაზე შემაწუხებელი თვისებაა “ნორმალიზაცია”, რის მეშვეობითაც ის ინარჩუნებს ნორმებს. ფუკო ცდილობდა განესაზღვრა არანორმალიზებული კულტურები და პრაქტიკები, ასევე იკვლევდა ნორმატულობას და ნორმალიზებას.

პერფორმატულობა – ტერმინი წარმოებულია ბრიტანელი ფილოსოფოსის ჯეი ელ ოსტინის (J. L. Austin) “სიტყვა ქმედების” თეორიიდან (speech act theory), რომლის თანახმადაც ცერემონიის კონკრეტული გამოხატულებები წარმოადგენენ მოქმედებას და ავითარებენ მიჯაჭვულობის ძალას (binding power). მაგალითისთვის – განაჩენის გამოტანის და ქორწინების ცერემონია. ეს კონცეპტი ჯუდიტ ბატლერმა გამოიყენა, რომ აეხსნა, თუ როგორ არის გენდერი წარმოდგენილი, როგორც მარეგულირებელი რეჟიმის ეფექტი, რომელიც მოითხოვს ქცევის გარკვეული ფორმების რიტუალურ გამეორებას.

ტაქსონომია – კლასიფიკაციის სისტემა, რომელიც მსოფლიოს აწესრიგებს კულტურულად დამახასიათებელი ღირებულებების შესაბამისად.

ტრანსსექსუალი/ტრანსგენდერი – ტრანსსექსუალი (ტერმინი) ჩვეულებრივ ეხება იმ ინდივიდებს, რომლებსაც გავლილი აქვთ სამედიცინო მკურნალობის კურსი ქირურგიული და ჰორმონალური პროცედურების ჩათვლით, რათა მიესადაგებინათ პიროვნული თვითაღქმა მამაკაცის, ან ქალის სქესისთვის. ტრანსგენდერი აღნიშნავს მათ, ვინც უარყოფს, ან ანგრევს მასკულინური, ან ფემინური გარეგნობის და ქცევის  კულტურულ ნორმებს და მათ სავარაუდო მისადაგებას მანამდე არსებულ ბიოლოგიურ მამაკაცობასთან, ან ქალობასთან.

სექსის საგანი

ბოლო დროს, უნივერსიტეტებში ბევრი ქვიარ მოვლენა ხდება. ბარბის, შექსპირს და ჯეინ ოსტინსაც კი ქვიარ გარეგნობით გამოსახავენ. ქუჩებში ბარტ სიმფსონი ვარდისფერ სამკუთხედს ათამაშებს და სიტყვა “ქვიარი”, ერთ დროს დამამცირებლად წამოძახებული, ან ჩურჩულით ნათქვამი, ახლა როგორც ტრანსგრესიის ნიშანი, საამაყოდ მიჩნეულია იმ ხალხის მიერ, ვინც ადრე თავს ლესბოსელს, ან გეის უწოდებდა.

რას ნიშნავს ეს ყველაფერი?

რამდენიმე წლის წინ, მეოთხე სატელევიზიო არხის მაკონტროლებელი პიროვნება დაახასიათეს, როგორც “მთავარი პორნოგრაფერი” (pornographer in chief) მისი პროგრამების სექსუალური შინაარსის თვალსაჩინოობის გამო. The world-wide web და სატელიტური პორნო არხები ჩანდა, როგორც მუქარა ჩვენი კუნძულის (დიდი ბრიტანეთის) უმანკოების დაცვის წინააღმდეგ. ახლა ისე ჩანს, თითქოს ყველა ამაშია ჩაბმული, ან ლაპარაკობენ მაინც ამაზე. ჩვენ გვაქვს ნანახი დოკუმენტური ფილმები და დრამები პროსტიტუციის შესახებ, the vice squad (პოლიციის ჯგუფი მორალის სამსახურში, რომელიც ებრძვის პროსტიტუციას), ნებისმიერი ტიპის ცხოველის სექსუალური ზნეჩვეულებები პლანეტის ნებისმიერ წერტილში. თუ პროგრამას მოლაპარაკე წამყვანები ყავს, რომელთა მხოლოდ ბიუსტები ჩანს, ისინიც კი, ალბათ ამის კეთებაზე (სექსზე) ილაპარაკებენ. და თუ შენ ამის კეთება არ გინდა, ჯობია ჩუმად იყო (ცელიბაცია აღარ არის სექსუალური), ან ტანტრული სექსი სცადო. ეს მადონას უახლესი ამბავია, ალბათ მან უნდა იცოდეს.

პოლიტიკაში, სექსის და ძალაუფლების ძველებური გათანაბრება, ისევ და ისევ ჯობნის პრინციპებს და მსგავს ესთეტიკას. მიუხედავად იმისა, რომ გეი პოლიტიკოსები “ღიები” არიან, გეიდ ყოფნა მაინც არ არის ღია. როგორც ჩანს, ეს მმართველი ამბიციების მქონე ადამიანების პრობლემა იყო ერთ დროს. პრესამ არაერთხელ გაავრცელა “ტოლერანტობის” მზარდი კლიმატი, ასევე “sun”–მა (ბრიტანული გაზეთი) გამოაცხადა  ჰომოსექსუალობის შეურაცხმყოფელი (gay-bashing) სტატიების დასასრული. მიუხედავად იმისა, რომ საპნის ოპერების გეი და ლესბოსელი გმირები ზედმეტად რესპექტაბელურები არიან, ჯულიან კლერის და ედი იზარდის ტრანსვესტიზმის კაშკაშა მანერულობა მათთვის წარმატების მომტანი აღმოჩნდა. როგორც ჩანს ჩვენ უფრო ღია, უფრო ტოლერანტული და სექსუალური საზოგადოება ვართ და დღითი დღე უკეთესები ვხდებით. ნუთუ ასეა? თუ მეინსტრიმ კულტურა მხოლოდ და მხოლოდ ფლირტის დონეზე წარმოგვიდგენს “სხვანაირ” ჟიმაობას, რითაც ცდილობს, რომ ყველანი ფართო ჰეტეროსექსუალურ/სწორ (straight) ხაზზე გვამყოფოს?

თითქოს მიღებული სექსუალური ქცევის დეფინიცია უფრო ფართო გახდა, მაგრამ ამის მიუხედავად, ბევრი ძველი ცრურწმენა შემორჩა და ახალი კრიზისი ყოველთვის ვითარდება. მსჯავრდებული, ან თუნდაც ეჭვმიტანილი პედოფილების გარშემო მასობრივი ისტერიის სცენები, ამჟღავნებს ხალხის ძალის (people power) საშიშ მხარეს. ფროიდმა შეიძლება გამოააშკარავა ბავშვური სექსუალობა, მაგრამ ეს ის არ არის, რისი განხილვაც გვიანდელი 20–ე საუკუნის საზოგადოებას რაციონალურად შეუძლია. კრიზისი როგორც ჩანს ზოგადად “სექს დამნაშავეებთან” (sex offenders) შეგუებას ეხება. ისინი ავადმყოფები არიან? თუ ასეა, რა არის მათი განკურნების საშუალება? თუ “ბოროტები” არიან? რას, ან ვის აყენებენ ისინი შეურაცხყოფას? ბუნებას, კანონს, საზოგადოებას?

და საერთოდაც, საიდან ვიცით, რომ ერთი რომელიღაც ფორმის ეროტული მოქმედება კარგია და მეორე ცუდი? ეს ღვთაებრივი წესის, ბიოლოგიური ბუნების, თუ სოციალური კონვენციის (შეთანხმების) საკითხია? შეგვიძლია თუ არა მართლა ვიყოთ დარწმუნებული, რომ ჩვენი საკუთარი სურვილები და სიამოვნებები ნორმალური, ბუნებრივი, საამოა – ან იმაში, რომ ჩვენ ასეთები ვართ? რატომ არის სექსი ასე ძალიან მნიშვნელოვანი?

როგორც ანთროპოლოგი გეილ რუბინი ამტკიცებს : “სექსუალობის სფეროს აქვს საკუთარი შინაგანი პოლიტიკა, უსამართლობები და ჩაგვრის მეთოდები.  ისევე, როგორც ადამიანის ქცევის სხვა ასპექტებში, სექსუალობის კონკრეტული, ინსტიტუციონალური ფორმები, ნებისმიერ მოცემულ დროს და ადგილას, არის ადამიანის აქტივობის პროდუქტები. წინასწარ განზრახულიც და შემთხვევითიც, ორივე გაჟღენთილია ინტერესების კონფლიქტებით და პოლიტიკური მანევრებით. ამ გაგებით, სექსი ყოველთვის პოლიტიკურია. მაგრამ არის ასევე ისტორიული პერიოდები, სადაც სექსუალობა უფრო მკვეთრად კონკურენტულია და ღიად პოლიტიზირებული. ამ პერიოდების ეროტული ცხოვრების სფერო, როგორც წესი, ხელმეორედ განიხილება.”

თუ როგორც ჩანს, ჩვენ ასეთ მომენტში ვცხოვრობთ, მაშინ ერთერთი ხერხი, რომლითაც ბოლო დროის ეროტული ცხოვრების გადახედვა მიმდინარეობს, არის იმის კვლევა, თუ როგორ ხდება, რომ გვესმის სექსი ისე, როგორც გვესმის. ეს ძიება შეიძლება მიმდინარეობდეს უამრავ კონტექსტში – მედიაში, მედიცინაში, პარლამენტში – მაგრამ ანალიზი, რომელიც ამ ესეს მიზანია, წამოიწყეს განსაკუთრებით ენერგიულად იმ ინდივიდებმა და ჯგუფებმა, რომლებსაც გამოცდილი აქვთ სექსის პოლიტიკის სრული და ზოგჯერ მომაკვდინებელი ეფექტები. რადგან ქალები პირველი ჯგუფი იყო, რომელმაც გენდერული სხვაობა გამოიძია, მაშინ ლესბოსელები, გეები და სხვა ჯგუფები, რომელთა სექსუალობებიც ჰეტეროსექსუალობის ნორმის წინააღმდეგ განისაზღვრება, უპირველესები იყვნენ სექსუალობის პოლიტიკის კვლევაში. ეჭვის შეტანით ჩვენს ფუნდამენტურ ვარაუდებში სქესის, გენდერის და სექსუალობის, ასევე ჰეტეროსექსუალსა და ჰომოსექსუალს შორის ოპოზიციების, ბიოლოგიური სქესის და კულტურულად განსაზღვრული გენდერის, კაცის და ქალის შესახებ, ეს მოაზროვნეები ავითარებენ ადამიანის იდენტობის კვლევის ახალ გზებს.

რა არის ქვიარ თეორია?

“ქვიარი” შეიძლება იყოს არსებითი სახელი, ზედსართავი, ან ზმნა, მაგრამ ნებისმიერ შემთხვევაში ეწინააღმდეგება “ნორმალურს”, ან ნორმალიზებას. ქვიარ თეორია არის არა სინგულარული, ან სისტემატური კონცეპტუალური, ან მეთოდოლოგიური ჩარჩო, არამედ ინტელექტუალური საქმიანობების ერთობლიობა, რომელიც სქესის, გენდერის და სექსუალური ლტოლვის ურთიერთდამოკიდებულებებით მიმდინარეობს. თუ ქვიარ თეორია აზროვნების სკოლაა, მაშინ დისციპლინის მისეული ხედვა ძალიან არაორთოდოქსულია. ტერმინი აღწერს კრიტიკული პრაქტიკების და პრიორიტეტების დივერსიულ (მრაფალფეროვან) სფეროს: საუბრები ერთსქესიანი ლტოლვის რეპრეზენტაციაზე ლიტერატურულ ტექსტებში, ფილმებში, მუსიკაში, გამოსახულებებში; სექსუალობის სოციალური და პოლიტიკური ძალაუფლების კავშირების ანალიზი; სქესი–გენდერის სისტემის კრიტიკა; ტრანსსექსუალური და ტრანსგენდერული იდენტიფიკაციის, სადომაზოხიზმის და ტრანსგრესიული მისწრაფებების კვლევა.

ქვიარ(ობის)  თეორია

მიუხედავად იმისა, რომ პოპულარულ ხმარებაში,  ტერმინი “ქვიარი”  მიღებულია, როგორც იდენტობის დამატებითი, ან ალტერნატიული კატეგორია, არ შეიძლება ქვიარ თეორიის ისე მარტივად წაკითხვა, თითქოს ეს ტერმინი ამ კულტურული მომენტის აკადემიურ საფუძველს ამაგრებდეს. ქვიარ თეორეტიკოსების იმედგაცრუება გეი და ლესბოსური პოლიტიკის ზოგიერთი ასპექტის მიმართ, არის არა ამ კონკრეტული კატეგორიების ნორმატულობის მარტივი უარყოფა, არამედ  გამოწვეულია იდენტობისა და ძალაუფლების განსხვავებულად გაგებით. რადგან ქვიარ კულტურამ აღადგინა “ქვიარი” როგორც ზედსართავი სახელი, რომელიც კონტრასტულია “გეი” და “ლესბოსელ” რესპექტაბელურობასთან  მიმართებაში, მაშინ ქვიარ თეორიის აღქმა შეიძლება, როგორც “ქვიარის” მობილიზება ზმნად, რომელიც არღვევს ვარაუდებს სექსუალური მახასიათებლების მქონე (sexed), სექსუალური არსებობის და ქმედებების შესახებ. თეორიულად ქვიარი არის ექსცენტრიული და არაწესიერი, მუდმივად ვერ შეგუებული ნორმასთან, იქნება ეს დომინანტი ჰეტეროსექსუალობა, თუ გეი/ლესბოსური იდენტობა.

ქვიარ თეორია შეიცავს ბევრ იდეას პოსტსტუქტურალისტური თეორიიდან, მათ შორისაა ჟაკ ლაკანის დეცენტრალიზებული, არასტაბილური იდენტობის ფსიქოანალიტიკური მოდელები, ჟაკ დერიდას ბინარული, კონცეპტუალური და ლინგვისტური სტრუქტურების დეკონსტრუქცია და რა თქმა უნდა ფუკოს დისკურსის, ცოდნის (knowledge) და ძალაუფლების (power) მოდელები. გეგმიურად, მას (ქვიარ თეორიას) არა აქვს წარმომავლობის ერთი, რომელიღაც კონკრეტული მომენტი, მაგრამ ხშირად რეტროსპექტულად იდენტიფიცირებადია თვითგამორკვევის საწყის პროცესთან 1980 წელს ამერიკის შეერთებულ შტატებში ჩატარებული აკადემიური კონფერენციების სერიებზე, რომელიც ეხებოდა გეი და ლესბოსურ თემებს პოსტსტრუქტურალისტურ თეორიებთან მიმართებაში. შესწავლის საგანი ერთობლივად აღიარებულია, როგორც ქვიარ თეორია ძირითადად ჰუმანიტარულ მეცნიერებებში, ისტორიაში, კულტურულ და ლიტერატურულ სწავლებებში და ფილოსოფიაში, მიუხედავად იმისა, რომ ეს საგნები მოიცავს მეცნიერულ, სამართლებრივ და სხვა დისკურსებს. ავტორები ძირითადად იზიარებენ საერთო დამოკიდებულებას რეპრეზენტაციის პოლიტიკასთან დაკავშირებით, წერილობითი და ვიზუალური კულტურის ანალიზის ტრენინგში, ლიტერატურიდან და ფილმიდან პოლიტიკური დისკურსისკენ. ბევრმა იმუშავა და ზოგიერთები ისევ მუშაობენ გეი და ლესბოსურ სასწავლო პროგრამებში, რომლებიც სწრაფად განვითარდა ქვიარ თეორიის მზარდი გავლენის გამო.

ქვიარ თეორიასა და გეი/ლესბოსურ სწავლებებს შორის დამოკიდებულება რთულია. ზოგიერთი მწერალი და მასწავლებელი მოქმედებს ორივე სფეროში, ან იყენებს იმ ტერმინს, რომელიც სტრატეგიულად მისაღებია თავისი ნაშრომისთვის, ანუ როგორც გეი, ლესბოსური და ქვიარ იდენტობები არის ხოლმე მისაღები სხვადასხვა კონტექსტში. მაგრამ არიან ისეთებიც, ვინც გრძნობენ, რომ ქვიარი როგორღაც წაახალისებს ადამიანებს, რომ იუკადრისონ, ან უარყონ გეი და ლესბოსური თეორეტიკული, ან კრიტიკული საქმიანობა, მიუხედავად იმისა, რომ მათ დაინახეს ფუკოს განსაკუთრებული სიმკვეთრე, რომელმაც ნაკლებად მოდური ისტორიკოსების მსგავსი ნაშრომები შთანთქა. ბევრი აკადემიკოსი, ისევე, როგორც ფუკო, სხვადასხვა ფორმით ერევა პოლიტიკურ აქტივიზმში და უკეთესი იქნება, თუ ქვიარ თეორიის და გეი/ლესბოსური თემების ურთიერთდამოკიდებულებას ფუკოს სიტყვებით გავიგებთ, როგორც შემეცნების და თანმიმდევრული პრაქტიკის განსხვავებული, მაგრამ ერთმანეთით ნაწილობრივ გადაფარული სფეროების დინამიური ქსელის ნაწილს.

გაპიროვნულება

გადამწყვეტი მახასიათებელი ფუკოს სექსუალობის ანალიზში და მასთან დაკავშირებულ პოსტსტრუქტურალისტურ და ქვიარ ლექციებში, არის ის, რომ ინდივიდი არ არის წარმოჩენილი, როგორც ავტონომიური, კარტეზიანული სუბიექტი (ვაზროვნებ, მაშასადამე ვარსებობ), რომელსაც აქვს თანდაყოლილი, ან აუცილებლობით განპირობებული (essential) იდენტობა, რომელიც არსებობს ენისგან (language) დამოუკიდებლად. რასაც ჩვენ ჩვეულებრივად, ან შემთხვევით აღვიქვამთ საკუთარ თავად (ანუ მედ), უფრო მიესადაგება სოციალურად კონსტრუირებულ ფიქციას (თუმცა სერიოზულ ფიქციას), როგორც ენის და ცოდნის განაწილებასთან დაკავშირებული სპეციფიკური დისკურსების პროდუქტი. მე შეიძლება მჯეროდეს, რომ რაღაცნაირად აუცილებლობით განსაზღვრული და უნიკალურად “მე” ვარ, ჩართული ვარ ენის მეშვეობით თვითგამოხატვის და საკუთარი მნიშვნელობების სხვებისთვის გაგებინების მცდელობის ხშირად დამთრგუნველ პროცესში, მაგრამ ეს რწმენაც, ინდივიდუალობის და ავტონომიურობის ეს შეგრძნებაც, თავის მხრივ სოციალური კონსტრუქტი უფროა, ვიდრე ბუნებრივი ფაქტის აღიარება. ასევე გენდერი, რადგან ის ჩემი იდენტობის მიერ მოპოვებული კომპონენტი აღმოჩნდა, ამიტომ ჩემი სექსუალური გემოვნება და სურვილები გადამწყვეტი მეჩვენება იმის შეგრძნებაში, თუ ვინ ვარ მე. 20–ე საუკუნის ბოლოს, შესაძლებელია ვიფიქრო ჩემს სექსუალობაზე შესაძლო იდენტობების ტერმინებით – ჰეტეროსექსუალი, გეი, ლესბოსელი, ბისექსუალი – რომლებიც თავისმხრივ განსაზღვრულია ჩემი გენდერული კლასიფიკაციით. მე შეიძლება მივიჩნიო თავი გეი მამაკაცად, ან ჰეტეროსექსუალ ქალად, მაგრამ პრობლემა შემექმნებოდა, რომ მეფიქრა საკუთარ თავზე, როგორც ლესბოსელ მამაკაცზე. რა მაძლევს უფლებას ვიფიქრო საკუთარ თავზე, როგორც ნებისმიერი იდენტობის მფლობელზე, რომ ეს იდენტობები ზუსტად ის დისკურსები და მათი უნარ–ჩვევებია, რომლებიც აწარმოებენ და აწესრიგებენ სექსუალობას და ასევე გენდერს? სიტყვები, რომლებსაც ვიყენებ, აზრები, რომლებიც მებადება, მიბმულია ჩემი საზოგადოების რეალობის კონსტრუქციებთან. როგორც სპექტრის მიერ განსაზღვრულ ფერებს აღვიქვამ, ისე ვითვისებ ჩემს სექსუალურ იდენტობას დისკურსების კულტურული ქსელის მიერ განსაზღვრული “პარამეტრების” სივრცეში.

ბატლერის ხედვა

ჯუდიტ ბატლერის “გენდერული პრობლემა: ფემინიზმი და იდენტობის სუბვერსია” (გამოქვეყნებული 1990 წელს) ალბათ ყველაზე გავლენიანი ტექსტია ქვიარ თეორიაში. ბატლერი მკაფიოდ ავითარებს ფუკოს ნაშრომს გენდერის ფემინისტურ თეორიებთან მიმართებაში იმ მიზნით, რომ გამოავლინოს და იკვლიოს გენდერის და ჰეტეროსექსუალობის ნატურალიზებული და ნორმატული მოდელები.

ბევრმა ფემინისტმა კრიტიკოსმა აღნიშნა, რომ ფუკოს სწავლება თითქმის ექსკლუზიურად მამაკაცი ჰომოსექსუალის პროდუცირებაა. ზოგი თუ ამას ავტორის სავარაუდო ანდროცენტრიზმით ხსნიდა, სხვების აზრით, ეს შეიძლებოდა იმ ისტორიული კონტექსტების შედეგი ყოფილიყო, რომელსაც ფუკო განიხილავდა (როგორიცაა სამართლებრივი დისკურსები) და რომლებშიც ქალის სექსუალობა იგნორირებულია. ორივე შემთხვევაში, ფემინისტები ღელავდნენ, რომ გენდერის მნიშვნელობა ფუკოს ნაშრომებში ზოგჯერ  არ არის სათანადოდ დაფასებული. მიუხედავად იმისა, რომ მისმა საქმიანობამ საჭიროდ მიიჩნია მუშაობა სექსუალობაზე, როგორც საკუთარი უფლებისთვის დევნილ და არა გენდერის ანალიზის მეორეხარისხოვან კატეგორიაზე, ფარული კავშირები ამ ორს შორის, შემდგომი კვლევების და ინტერვენციის აშკარა სივრცედაა მიჩნეული თანამედროვე აზროვნებაში.

ბატლერის სწავლება აღადგენს გენდერს ცენტრალურ პოზიციაზე სექსუალური ლტოლვის და ურთიერთობების ანალიზში, მაგრამ არა იმ მიზნით, რომ გამოიყენოს ის პოლიტიკური სოლიდარობის საფუძვლად. ნაცვლად ამისა, ის სესხულობს ფუკოს არგუმენტს, რომ “სექსუალობა” არის დისკურსულად წარმოებული და აფართოვებს მას გენდერის შემცველობით. ის წარმოაჩენს გენდერს, როგორც პერფორმატულ ეფექტს, ინდივიდის მიერ განცდილს, როგორც ბუნებრივი იდენტობა, ეწინააღმდეგება ვარაუდს, რომ გენდერული იდენტობის კატეგორია “ქალი”, შესაძლებელია იყოს საფუძველი ფემინისტური პოლიტიკის გასატარებლად იმ ნიადაგზე, რომელიც ცდილობს გაავრცელოს ნებისმიერი იდენტობა, როგორც ის საძირკველი, რომელიც აუცილებლად, თუ უნებლიედ შეუწყობს ხელს უკვე დამკვიდრებულ, სქესის, გენდერის და ლიბიდინალური ურთიერთობების ნორმატულ და ბინარულ სტრუქტურებს.

ბატლერი ასაბუთებს, რომ გენდერი არის არა ქრომოსომულ/ბიოლოგიური სქესის კონცეპტუალური თუ კულტურული გაფართოება (დანერგილი ფემინისტური საკითხი), არამედ მიმდინარე დისკურსული პრაქტიკა, რომელიც ბოლო პერიოდში სტრუქტურიზებულია ჰეტეროსექსუალობის კონცეპტის, როგორც ადამიანებს შორის ურთიერთობის ნორმის გარშემო. სავალდებულო ჰეტეროსექსუალობა ჩამონტაჟებულია გენდერში პროდუქციის და ტაბუების მეშვეობით ჰომოსექსუალობის წინააღმდეგ, რაც იწვევს მცდარ თანმიმდევრულობას იმ აშკარად მყარი გენდერებისა, რომლებიც მიბმულები არიან შესაბამის ბიოლოგიურ სქესებზე. ამიტომაც ჩანს უაზრობად ადამიანის ლესბოსელ მამაკაცად იდენტიფიცირება, მაგრამ ეს კავშირები არ არის გარდაუვალი, ან ბუნებრივი.

თუ სექსუალობა კულტურული კონსტრუქტი, ან ცოდნის კატეგორიაა, და თუ, როგორც ფემინისტები ამტკიცებენ, გენდერი კულტურულად წარმოებულია, მაშინ რატომ ვვარაუდობთ, რომ სქესი, ჩაფიქრებული, როგორც ქალსა და მამაკაცს შორის ბინარული ოპოზიცია, ასე უბრალოდ არსებობს? მისი “ისტორიის” შესავლის ბოლოს, ბატლერი აღნიშნავს ფუკოს არგუმენტს, რომ “სექსი” თავისთავად ფიქტიური კატეგორიაა, რომელიც გაგებულია ლტოლვის საშუალებად და მიზეზად. სხეული ბუნებრივად არაა სექსუალიზებული, მაგრამ ის ასეთი ხდება კულტურული პროცესების გამო, რომლებიც იყენებენ სექსუალობის წარმოებას სპეციფიკური ძალაუფლებრივი ურთიერთობების განსამტკიცებლად. მაგრამ ის აზრი, რომ ეს სხეული ბუნებრივია სხვადასხვა თანმიმდევრობით (order) კულტურული პროცესების მიმართ, ძლიერია იმდენად, რამდენადაც ამას თავად ფუკოს ნაშრომები მოულოდნელად ავლენს.

ბატლერი უბრუნდება ფუკოს და აღმოაჩენს, რომ მისი საყოველთაო არგუმენტის მიღმა, გამეორებული მეტაფორა, ან სხეულის ფიგურა დგას, როგორც ზედაპირი, რომელზეც ისტორია წერს, ან აღბეჭდავს კულტურულ ღირებულებებს. ბატლერის ხედვით აქ იგულისხმება, რომ თითქოს სხეულს აქვს მატერიალურობა (materiality), რომელიც წინ უძღვის მნიშვნელობას, რაც მას მიაჩნია პრობლემატურად და ეძებს ხერხს, რომ წაიკითხოს სხეული, როგორც მნიშვნელოვანი პრაქტიკა. მერი დუგლასის (Mary Douglas) და საიმონ უოტნის (Simon Watney) ნაშრომში იმ დისკურსების შესახებ, რომლებიც ქმნიან მარგინალებს და სხეულის საზღვრებს საშიშად (აივ ინფიცირებულების ჩათვლით) წარმოაჩენენ, ბატლერი პოულობს შესაძლებლობას, რომ განავითაროს ფუკოს ანალიზი მისივე საკუთარი საზღვრებისა და ლიმიტების მიღმა და იკვლიოს სხეული, როგორც მედიალური (შუა) ზღვარი, რომელიც ყოფს შინაგანს და გარეგანს, რომ აწარმოოს მყარ, გამართულ სუბიექტად ყოფნის გამოცდილება. ნაცვლად იმისა, რომ ანალიზზე მაღლა იდგეს, სხეულს, ისევე როგორც სექსუალობას, შეიძლება ჰქონდეს გენეალოგია.

მაშინ, როცა ფუკო ზოგადად უდგებოდა ფსიქოანალიზს, როგორც დისკურსს, რომელიც უნდა იქნას უფრო შესწავლილი, ვიდრე  გამოყენებული, ბატლერი იყენებს ფროიდის, კრისტევას, ლაკანის, ვიტიგის და სხვათა იდეებს, რათა იკვლიოს გზები, რომლებშიც იდენტობის ეფექტები წარმოდგენილია სუბიექტის და უცხოს (Other) დიფერენციაციისა და გამოგონილი შინაგანი ბირთვის პროდუქციის ხარჯზე.

ბატლერის აზრით, გარკვეული სხეულებრივი ქმედებების, ჟესტების და მოძრაობების სტილიზებული გამეორებით იქმნება გენდერის ეფექტი, როგორც “სოციალური დროებითობა”. ჩვენ არ ვიქცევით რაღაც გარკვეული წესით ჩვენი გენდერული იდენტობის გამო, ჩვენ ვითვისებთ ამ იდენტობას ქცევის იმ მოდელებით, რომლებიც განამტკიცებენ გენდერულ ნორმებს. გამეორების ეს პროცესი “ერთი შეხედვით, სოციალურად უკვე დაფუძვნებული მნიშვნელობების აღორძინება და ხელახლა გამოცდაა, მათი ლეგიტიმაციის ამქვეყნიური და რიტუალური ფორმა.” “პერფორმატულობის” ეს თეორია, ერთ–ერთი ყველაზე გავლენიანი, თუ დამაბნეველი იდეაა, რომელიც ბოლო დროს  წამოიჭრა ქვიარ თეორიიდან, ან ფემინიზმიდან. როგორც ფუკოს ანალიზი ცოდნის და ძალაუფლების ინტერიმპლიკაციის შესახებ სუბიექტის პოზიციების წარმოებაში, გენდერის პერფორმატულობაც ზედმიწევნით ანგრევს პოლიტიკური მოძრაობების იმ ნიადაგს, რომელთა მიზანიცაა გაათავისუფლონ რეპრესირებული, ან დაჩაგრული გენდერიზებული, თუ სექსუალური ნატურები, მაგრამ გზას უხსნის იდენტობის პოლიტიკის მიერ ჩაკეტილი რეზისტენტულობის და სუბვერსიის შესაძლებლობებს.

პერფორმატულობა ხშირად არასწორადაა გაგებული უმრავლესობის აზრის (commonsense) მიხედვით, როგორც პერფორმანსი, როგორც უფრო არჩევანის საკითხი, ვიდრე ის აუცილებლობა, რომ ადამიანი იძულებულია გააჩნდეს რომელიმე დამაჯერებელი იდენტობა გენდერის მიმდინარე სისტემაში. ამის მიზეზი ნაწილობრივ ისიც შეიძლება იყოს, თუ რა მაგალითი მოჰყავს ბატლერს სუბვერსიული, პაროდიული გენდერული პერფორმატულობის საჩვენებლად : დრეგი. ფემინისტების მიერ ტრადიციულად დანახული, როგორც სტერეოტიპული ფემინურობის წარმოდგენა. ბატლერის ლექციაში, დრეგის ჰიპერბოლური პაროდია ააშკარავებს თავად გენდერის იმიტატურ სტრუქტურას, გვაიძულებს ხელახლა შევხედოთ იმას, რაც ბუნებრივი გვგონია.

პერფორმატულობის არასწორად წაკითხვა, თითქოს ის გენდერის ისევე არჩევაა, როგორც გარდერობიდან შერჩევა, შეიძლება წარმოიშვას უტოპიური მისწრაფებით, ბატლერის მიერ განსაზღვრული გენდერის ბინარული სისტემის და ჰეტეროსექსუალობის ძალდატანებისგან, ან თავისუფლების მითის გარშემო სტრუქტურიზებული, თანამედროვე დასავლურ კულტურაში გავრცელებული კონსუმერიზმისგან (მომხმარებლური დამოკიდებულებისგან) თავის დასაღწევად. ეს შეიძლება ასევე დაკავშირებული იყოს, რაც აუცილებლად უნდა აღინიშნოს, ბატლერის წერის რთულ და ხანდახან გაურკვეველ სტილთან, პასუხების გაცემის და ხელშესახები შემოთავაზებების განხორციელების სურვილთან.

ქვიარ მეცნიერებები/ქვიარ პერფორმანსები

კვლევის ხაზი ფუკოდან ბატლერამდე ბევრი მიმართულებით განვითარდა ფემინისტურ, გეი/ლესბოსურ და ქვიარ თეორიის სწავლებებში. ქვიარ თეორიაში ნატურალიზებული, ბინარული გენდერის კლასიფიკაციის კრიტიკა ტრანსსექსუალების და ტრანსგენდერების საქმიანობაში გაფართოვდა. ზოგიერთი ანალიზი ფოკუსირებულია სამედიცინო დისკურსში და პრაქტიკაში სხეულის კონსტრუირებაზე, როდესაც სხვები იკვლევენ სხვადასხვა სექსუალურ–ტექნიკურ–სხეულებრივი კონფიგურაციების შესაძლებლობებს ვირტუალური რეალობის ეპოქაში. ზოგიერთი ნაშრომი ამ სფეროში უჩვეულოდ უტოპიურად გამოიყურება. მაგრამ ტექნოლოგიის, ცოდნის და ძალაუფლების ახალ კონფიგურაციებში არსებული სექსუალიზებული და გენდერიზებული სხეულების კონსტრუქციის ანალიზის გაფართოებაში, ასეთი ნაშრომი სთავაზობს საპირწონეს/ბალანსს იმ ტენდენციას, რომ ყურადღება იქნას გამახვილებული ლიტერატურულ, ან შეთხზულ რეპრეზენტაციებზე უფრო მეტად ქვიარ ანალიზში.

ქვიარ მეცნიერების კიდევ ერთი თვისება, რომელიც კვეთს ბატლერის ნაშრომს, ასევე ქვიარ კულტურას და პოლიტიკას, არის მანერულობის (გეი მანერა, camp) სუბვერსიული და ტრანსგრესიული პოტენციალის ხელახლა გადახედვა. პერფორმატულობის მცდარი გაგება, რომ თითქოს ჩვენ შეგვიძლია ავირჩიოთ რომელი გენდერი ვიყოთ, ვერანაირად ვერ ეგუება სუბიექტურობის ვერც ფუკოსეულ და ვერც ქვიარ გაგებას. ის აზრი, რომ გენდერის ჰიპერბოლური წარმოდგენის ზოგიერთი სახე შეიძლება იყოს სუბვერსიული, წარმატებით უკავშირდება მანერულობას. მო მეიერის (Moe Meyer) აზრით მანერა არის უარყოფილი ქვიარ სუბიექტის დისკრედიტირებული, მაგრამ ცნობადი და სუბვერსიული ენა (ფართო გაგებით). მანერული პერფორმანსი ფაქტობრივად აცოცხლებს/აარსებს ამ სუბიექტს, ასევე აძლევს კულტურის კრიტიკის ფუნქციას. როგორც ჩანს ეს პირდაპირ კავშირშია გენდერის პერფორმატულობის ბატლერისეულ მოდელთან და მის სუბვერსიასთან ტვისტინგის (როცა ადამიანი გენდერს რამდენიმეჯერ იცვლის თამაშის პროცესში. მაგალითად, ჯერ მამაკაცს თამაშობს, მერე ქალს, მერე ისევ მამაკაცს) და ქვიარინგის გამოყენებით (twisting and queering).

ქვიარ თეორიის ეს ორივე ასპექტი – სექსუალობასთან დაკავშირებული ცოდნის გამოძიების და პერფორმატულობის და პერფორმანსის შესახებ – გვაბრუნებს ამ ესსეს დასაწყისში დასმულ შეკითხვასთან იმის შესახებ, თუ რატომ ჩანან ჯულიან კლერი და ედი იზარდი სუბვერსიულები, როცა ადრეული კემპ სიმბოლოები მიიჩნეოდნენ შეზღუდული (ლიმიტირებული) სტერეოტიპების განმამტკიცებლებად. ზოგიერთისთვის ეს შეიძლება პერფორმერის/პერფორმანსის ღიაობის და გაცხადებულობის საკითხია, მაგრამ ქვიარ პოზიციიდან ეს ახსნა არაადექვატურია. ის ემყარება პროგრესის ნარატივს – “მიწისქვეშეთიდან გამოსვლას” – და იმ რწმენას, რომ ინდივიდუალური მოტივაცია, ან განზრახვა არის მათი მნიშვნელობის განმსაზღვრელი. და როგორც ფუკო ამტკიცებდა, ისინი ძლიერი კულტურული მითები უფროა, ვიდრე ჭეშმარიტებები.

ამის ნაცვლად, ეს შეიძლება დანახული იქნას, როგორც განსხვავებული კონტექსტების საგანი. 1970–იანებში ჰომოსექსუალების დაფარული, ან კაშკაშა კემპ სახეები ადასტურებდა ნეგატიურ “ცნობადობას” იმ “ქვიარების” შესახებ, რომლებიც მედიაში ტრიალებდნენ, მაშინ, როცა ლესბები და გეები ცდილობდნენ საკუთარი თავის შესახებ განსხვავებული ცნობადობის განმტკიცებას. სტრატეგიულად, მაშასადამე მანერას მაშინ სხვა ზემოქმედება ჰქონდა, ვიდრე დღეს, როცა შეიძლება მისი ქვიარ სუბვერსიად გამოყენება ჰეტეროსექსუალური, ან გეი და ლესბოსური იდენტობების და არსებობის რესპექტაბელური ნორმების წინააღმდეგ. მაგრამ ახლა მანერულობის, როგორც გარდაუვალად სუბვერსიული მეთოდის აღიარება, არ არის მარტივი. ნორმატულობის ქვიარ კრიტიკა ვერ მიმოიხილავს დომინანტური დისკურსების და მეცნიერებების შესაძლებლობებს, თუ როგორ ითვისებენ და შეიცავენ ისინი სუბვერსიას. სექსის, სექსუალობის და გენდერის დომინანტური გაგების ძალის დანახვა შესაძლებელია კლერის და იზარდის სხვა და სხვა სახის მიმღებლობით. როგორც ჩანს კლერი გეგმიურად ეთავსება მოცემულ მანერულ ნიშს (ფორმას), რომელიც მან წარმატებით მიუსადაგა მეინსტრიმ (წამყვან) გეიმშოუებს და კომედიური ჟანრის ფორმატებს. ედი იზარდის მიმართ რეაქცია გაცილებით უფრო არეულ–დარეული იყო, რადგან  კომიკოსის ტრანსვესტიზმი მაინც გამომწვევად მოქმედებს ინტერვიუერების და კომენტატორების რეაქციებზე, თითქოს გენდერის მიმდინარე  მოდელებში, მისი პრობლემატური სტატუსის გასაღები მისი სექსუალობაა. იზარდის არჩევანის და უპირატესობების საკუთარი გათვლები სხვადასხვანაირი იყო, მაგრამ აქ ეს არ არის მთავარი თემა. მის მიერ საპირისპირო სქესის ნიშნების პირობითი გაერთიანება, როგორიცაა ქალის ქვედაკაბა და გაუპარსავი წვერი, იმას ნიშნავს, რომ ის წმინდად არ ეთავსება კაცურ=კაც=მამრ, ან ქალურ=ქალ=მდედრ ალტერნატივებს. მასთან დაკავშირებულ საუბრებში, ეს ბადებს შეკითხვას : “ის ჰეტეროა, გეია თუ ვინ არის?” მისი პერფორმანსი არღვევს საყოველთაოდ მიღებულ ცოდნას იმის შესახებ, თუ როგორ გამოიყურება ქალად, ან მამაკაცად ფორმულირებული გენდერი. ამრიგად, თავგზააბნეული დამკვირვებლები მიუბრუნდებიან ხოლმე სხვა საყოველთაოდ მიღებულ წყვილს – ჰომოსექსუალი/ჰეტეროსექსუალი, რომ დაბნეულობას თავი დააღწიონ.

ამ მაგალითით შესაძლებელია გენდერის დისკურსული კონსტრუქციის დინამიკის და სექსუალობის დანახვა, როგორც განცალკევებულ, მაგრამ ერთმანეთს გადაჯაჭვულ სფეროებად.  იზარდის გარეგნობა შეიძლება მოითარგმნოს, როგორც გენდერის და სექსუალობის ნორმების პერფორმატული გამრუდება (queering), როცა რეაქციები ამის მიმართ გვიმხელს ნორმალიზაციის ძალას, რომელიც სხეულების და იდენტობების კონვენციურ (საყოველთაოდ მიღებული ვარაუდი) გაგებას გვაიძულებს. ფუკოს ენით, ჩვენ შეგვიძლია ეს წავიკითხოთ, როგორც რეზისტენციის (წინააღმდეგობის გაწევის) განხორციელება, “სხეულის გარკვეული წერტილების, ცხოვრების გარკვეული მომენტების, ქცევის გარკვეული ტიპების აალება” და ჩვენი მცდელობების გააქტიურება, რათა აღვუდგინოთ ამ სხეულს თავისი შესაფერი, ცნობადი მდგომარეობა.

ამ ტიპის რეზისტენცია არ არის დაზღვეული პერფორმანსის უფრო დრამატული ასპექტების განხორციელებისგან. ქვიარ თეორიამ და კულტურამ შეიძლება დაძაბოს კავშირები თეატრალურობასა და პოლიტიკას შორის, ვიდრე ისინი თანაზიარად ექსკლუზიურად დაინახოს, მაგრამ არსებობს ქვიარის უფრო “ფხიზელი” მხარე. თეორიაში და პრაქტიკაში ქვიარი შეიძლება გაგებული იქნას, როგორც ზედსართავი სახელი, რომელიც იქცევა, როგორც პერფორმატული და რომელსაც აქვს ზმნის ძალა. დევიდ ჰალპერინი (David Halperin) ხედავს ქვიარს, როგორც “შესაძლებლობის ჰორიზონტს” და ქვიარ სუბიექტს, როგორც “ექსცენტრული პოზიციურობის” მფლობელს ნორმალურთან, ლეგიტიმურთან და დომინანტთან მიმართებაში. ივ კოსოვსკი სეჯვიკის (Eve Kosofsky Sedgwick) აზრით, ვინმესთვის ქვიარის დაძახება გულისხმობს იმას, რომ მან “წამოიწყო ექსპერიმენტული თვით–შემეცნების და ფილიაციის (ღმერთის შვილად გახდომა) განსაკუთრებული, პერფორმატული აქტები”. ალბათ არსებობს ამ მცდელობებში ექოები, რომლებიც დაგვაფიქრებენ იდენტობებზე, მათი არსის გარეშე, პროცესში მყოფ სუბიექტებზე (სოციალური პარადიგმა subjects in Process – სუბიექტი, რომელიც არის უფრო ნომადური/მოხეტიალე, ფლუიდური/აიროვანი და მომთაბარე, ვიდრე ურყევი და დასრულებული), ფუკოს დაინტერესებაზე მე–დ ყოფნის არანორმალიზებული ტექნიკებით ბერძნულ კულტურაში. ჰალპერინი ხედავს სადომაზოხისტურ პრაქტიკებზე ფუკოს პოზიტიურ კომენტარებში სტრატეგიულ თამაშს, რომელიც ქმნის სიამოვნებას, ვიდრე დომინაციის ფორმას, მიმთითებელს ქვიარ სექსუალურ პრაქტიკაზე, რომელიც გახსნიდა უფრო “არაპიროვნული მეს” შესაძლებლობას. მთლიანობაში, რამდენიმე უახლესი ნამუშევარი ქვიარ თეორიაში ისწრაფვის, გაიგოს იდენტობასა და ქცევას შორის ურთიერთობები იმ ხერხებით, რომლებიც ინდივიდუალურ და კოლექტიურ მოღვაწეობას საშუალებას აძლევს წინააღმდეგობა გაუწიოს მჩაგვრელ უნარ–ჩვევებს და პრაქტიკებს ისე, რომ არ დაუბრუნდეს ავტონომიური სუბიექტის მოდერნისტულ იდეას. ისევე, როგორც ფუკოს ზოგიერთ განცხადებას, მაგრამ არა ანალიზს, ამ ნაშრომს აქვს უტოპიური უკიდურესობა, მაგრამ დარეგულირებულია იმის აღიარებით, რომ მომავლის ფორმა ვერასდროს იქნება ნაკარნახევი.

დღეს ქვიარი  და ხვალ დამახინჯებული?

ქვიარ კულტურა და ქვიარ თეორია ბოლო დროს გახდა კრიტიკის საგანი დიდწილად ლესბოსელი, გეი და ქვიარ აქტივისტების და აკადემიკოსების მხრიდან. ზოგი მიიჩნევს, რომ ქვიარის დრო უკვე წავიდა, მისი ტრანსგრესიული ჟესტები მოდურ აქსესუარებად გადაკეთდა. შეგიძლია ატარო კერტის პირსინგი, “Queer as Fuck” მაისური, უყურო ქვიარ ფილმებს, მაგრამ განა ეს რამეს ცვლის? იქნებ ქვიარი იდენტობის მორიგი კატეგორია გახდა, უფრო პირსინგიანი, ვიდრე ფრაგმენტული? იქნებ გვიანდელი კაპიტალიზმის მომხმარებლურ საზოგადოებაში ქვიარები მართლა უბრალოდ ლესბოსელები, გეები და ვიღაც სხვები არიან, რომლებსაც ყველაზე ინტიმური ურთიერთობა თავიანთ საკრედიტო ბარათებთან აქვთ?

ქვიარ თეორიას თავისმხრივ აკრიტიკებდნენ აბსტრაქტულობის, დისკურსების გაფეტიშების და ამქვეყნიური ცხოვრების აშკარა აბუჩად აგდების გამო. ეს კრიტიკები ეხმიანება მათ, ვინც ზოგადად პოსტსტრუქტურალისტური და პოსტმოდერნისტული თეორიების წინააღმდეგაა განწყობილი. უფრო კონკრეტულად, მას (ქვიარ თეორიას) აბრალებდნენ, რომ იგნორირებას ახდენს, ან სათანადოდ ვერ აფასებს რეალურად არსებულ ჩაგვრას და შემოსავლებს, რომლებიც კეთდება უფლებებისა და სამართლიანობისთვის ორგანიზებული კამპანიების მიერ. მის ინტერვენციონისტურ სრულუფლებიანობას – პოლიტიკურს, ინტელექტუალურს და სოციალურს – ზოგი აღიქვამს, როგორც ძირგამოთხრილს იმ ტენდენციის გამო, რომ ის ფოკუსირებას ახდენს  განსხვავებებზე და ტრანსგრესიაზე, როგორც საკუთარ თავში დასახულ მიზნებზე. ზოგიერთი ქვიარ ნაწარმოების ტენდენციამ, რომ წარმოადგინოს გენდერი და იდენტობა, როგორც თითქმის ექსკლუზიურად ნეგატიური, რომლებიც ჩიხში აქცევს სტრუქტურებს და კონცეპტებს, ასევე გამოიწვია კრიტიკა და ზოგიერთი კომენტატორი ვარაუდობს, რომ ქვიარი ფლობს იმაზე მეტ მასკულინისტურ გეი იდენტობას, ვიდრე აღიარებს.

რა თქმა უნდა, ზოგჯერ კრიტიკა რედუციულ (დამაკნინებელ) გაგებას ემყარება. ესეების და წიგნების წყალდიდობაში, რომლებიც ქვიარ სტატუსს ამტკიცებენ, ქვიარ თეორიის ზოგიერთი არგუმენტი სახეშეცვლილია, ან არასწორად წარმოდგენილი აბსურდულ ჭრილში. ზოგ სწავლებაში ქვიარ თეორიის მცდელობები, რომ გასცდეს კონსტრუქტივიზმის და ესენციალიზმის დაპირისპირების (constructivism-versus-essentialism) ჩიხს, დანახულია, როგორც ნებისმიერი გენეტიკური მეცნიერული საქმიანობის უარყოფა, გენოციდალურად მოტივირებულის გარდა. ჯუდიტ ბატლერის გენდერული პერფორმატულობის მოდელი რეგულარულად გიწვევს აირჩიო საკუთარი გენდერი დღიური გარდერობიდან (მიმზიდველი უტიპიური პერსპექტივაა, მაგრამ ისეთი, რომელიც ზიანს აყენებს უტყუარი არგუმენტის კონცეპტუალურ სიმკაცრეს).

ქვიარ თეორია, როგორც აკადემიური დისკურსი, ხელშეწყობილი უნივერსიტეტული სისტემის მიერ, რომელიც მხარს უჭერს კვლევებს, როცა ამავე დროს განსაზღვრავს მის ლიმიტებს, გამოიჭირეს შეჯიბრებისა და ცოდნის წარმოების ორმაგ მოძრაობაში, ერთი მხრივ, ნორმებთან დაპირისპირებაში და მეორე მხრივ, შესაძლო მომავლის, როგორც პარადოქსული ორთოდოქსიის მიღებაში. თუ ქვიარი გახდება ნორმალური, რესპექტაბელური, თუ ის გახდება მორიგი ნიმუში, მაშინ ის აღარ იქნება გამრუდებული (queer). ტერეზა დე ლორეტისმა, ერთერთმა იმ ადამიანთაგანმა, რომელმაც პირველად გამოიყენა ეს ტერმინი, დაადასტურა, რომ ქვიარ თეორია “უეცრად გახდა საგამომცემლო ინდუსტრიის კონცეპტუალურად დაცლილი ქმნილება”. მაგრამ მაშინ, როცა ეს ტერმინი ფუჭდება მკაფიოდ არა–ქვიარ პროექტებში, ის ასევე მუდმივად გადამუშავების პროცესშია სოციალური და დისკურსული კონტექსტების ცვლილებაში. ახალი ინტელექტუალური დაპირისპირებები მრავალფეროვანს ხდის ქვიარ თეორიის სუბიექტების და მეთოდების სფეროს. მიუხედავად იმისა, რომ სექსუალობა ქვიარ ანალიზის საკვანძო ობიექტად რჩება, ის უფრო და უფრო მეტად განიხილება შემეცნების სხვა კატეგორიებთან მიმართებაში, რომლებიც ჩაბმულია არათანაბარი ძალაუფლებრივი ურთიერთობების ხელშეწყობაში : რასა, რელიგია, ეროვნება, ასაკი და სოციალური ფენა/კლასი.

სანამ ქვიარ თეორეტიკოსები ხელახლა გადახედავენ თავიანთი საქმიანობის ტერმინებს მათ საგანთან ერთად, ალბათ საბოლოო სიტყვები ფუკოსი ჯობია იყოს : „ ჩვენი თავის კრიტიკული ონტოლოგია  გათვალისწინებული უნდა იყოს არა უდაოდ როგორც თეორია, დოქტრინა, ან ცოდნის უწყვეტი წყარო, რომელიც აკუმულირდება (გროვდება), არამედ უნდა იყოს გაგებული, როგორც დამოკიდებულება, ეთოსი, ფილოსოფიური ცხოვრება, რომელშიც იმის კრიტიკა, თუ რანი ვართ, არის ერთსა და იმავე დროს ჩვენთვის თავსმოხვეული ლიმიტების ისტორიული ანალიზი და თან ექსპერიმენტი, რომელიც გვაძლევს საშუალებას, რომ გავცდეთ მას.”

წყარო : http://wxy.seu.edu.cn/humanities/sociology/htmledit/uploadfile/system/20100826/20100826023752876.pdf